ధ్వజ స్తంభం హిందూ దేవాలయాలలో ఒక భాగం. ఆలయంలో భగవంతునికి చేసే అర్చనలు,నైవేద్యాలు ధ్వజస్తంభానికి కూడా జరుగుతాయి. ఎందుకంటే ఆలయం ఎదుట ఉండే ధ్వజస్థంభం స్థాయి మూల విరాట్టుతో సమానం. ధ్వజస్తంభ ప్రతిష్ఠ కూడా విగ్రహ ప్రతిష్ఠతో సమానమే. ఆలయంలోనికి ప్రవేశించగానే ముందుగా ధ్వజస్తంభాన్ని దర్శించకుండా మూలవిరాట్టును చూడకూడదు. అసలు ధ్వజస్తంభం లేని దేవాలయాలకు స్వాములు, సన్యాసులు దేవాలయ గుర్తింపు ఇవ్వరు. దేవాలయానికి వెళ్లి ప్రదక్షిణలు చేసేటప్పుడు ధ్వజస్తంభంతో కలిపి చేయాలి. అప్పుడే ప్రదక్షిణలు పూర్తయినట్టు. అలాంటి ధ్వజస్థంబ ప్రతిష్ట హిందూ ఆలయాల్లో ఆచారంగా మారడానికి బలమైన కారణం లేకపోలేదు.
కురుక్షేత్ర ధర్మ యుద్ధంలో గెలిచిన తనకంటే సింహాసనాన్ని అధిష్టించాడు. అధర్మానికి, అన్యాయాలకు తావులేకుండా రాజ్యపాలన చేస్తున్నాడు. ధర్మమూర్తిగా తనకంటే గొప్ప దాత ఎవరు లేరు అనిపించుకోవాలనే కాంక్షతో ఎడతెరిపి లేకుండా దానధర్మాలు చేయడం మొదలుపెట్టాడు. ఇది గమనించి కృష్ణుడు అతనికి తగు గుణపాఠం నేర్పాలనుకున్నాడు. అశ్వమేధ యాగం చేసి, శత్రురాజులను జయించి, దేవ బ్రాహ్మణులను సంతుష్టుల్ని చేసి, రాజ్యాన్ని సుస్థిరం, సుభిక్షం చేసుకొమ్మని ధర్మరాజుకి సలహా ఇస్తాడు కృష్ణుడు.
అశ్వాన్ని విడిపించడానికి తామ్రధ్వజునితో యుద్ధం చేసిన నకులసహదేవులతో పాటు భీమార్జునులు కూడా ఓడిపోతారు. తమ్ములు ఓడిన విషయం తెలిసిన ధర్మరాజు స్వయంగా బయలుదేరుతాడు. అయితే కృష్ణుడు అతన్ని వారించి మయూరధ్వజున్ని జయించేందుకు ఒక కపట ఉపాయాన్ని చెబుతాడు. ఆ మేరకు శ్రీకృష్ణుడు, ధర్మరాజులిద్దరూ వృద్ధ బ్రాహ్మణుల రూపంలో మణిపురం చేరుకుంటారు. వారిని చూసిన మయూరధ్వజుడు ఆ బ్రాహ్మణులకు ఏమి దానం కావాలో కోరుకోమంటాడు. అందుకు శ్రీకృష్ణుడు, తమ దర్శనార్ధమై మేము వస్తున్న దారిలో ఒక సింహం అడ్డు వచ్చి ఇతని కుమారున్ని పట్టుకుందని పలుకుతాడు. బాలుని విడిచిపెట్టమని పార్థించగా అందుకా సింహం మీ కుమారుడు మీకు కావాలంటే మణిపుర రాజ్యాధిపతి మయూరధ్వజుని శరీరంలో సగభాగం నాకు ఆహారంగా ఇప్పించమని కోరిందని చెబుతారు. ప్రభువులు మా యందు దయదలచి తమ శరీరంలోని సగభాగం దానమిచ్చి బాలుని కాపాడమని కోరుకుంటారు. వారి మాటలు విని అందుకు అంగీకరిస్తాడు మయూరధ్వజుడు. అయితే తమ భార్యాపుత్రులే స్వయంగా కోసి ఇవ్వాలనే నియమాన్ని కూడా పెడతాడు కృష్ణుడు.
